Кањон Сутјеска - Град Вратар
Кањон Сутјеска - Град Вратар
Sutjeska ili klisura, uska i duboka dolina strmih stjenovitih strana
Na području Nacionalnog parka “Sutjeska” razvijena je mreža vodotoka i stajačica, sa rijekom Sutjeskom kao glavnim slivom. Rijeka Sutjeska svoj 33 kilometra dug put počinje na nadmorskoj visini od 1.800 m, na granici Bosne i Hercegovine i Crne Gore u planinskom sistemu masiva visokih planina Volujak (2.336 m) i Vilišta (2.133 m), na jugozapadnim padinama M. Vlasulje (1.992 m) i zapadnim obroncima Kuka (1.821 m) u brdima. Njeno ušće u Drinu je na oko 430 m.n.v. Dakle, ukupan pad iznosi 1.370 m, što dovoljno govori o karakteru te bučne planinske ljepotice. Rijeka Sutjeska protiče cijelom površinom Tjentišta, centralnim dijelom Parka.
Хладне и изузетно чисте воде Сутјеске су идеално станиште салмонидних риба: пастрмке и липљена, па заједно са својим идиличним амбијентом чине рај за спротски риболов.
Glavne pritoke Sutjeske sa zapada su Jabučnica, Hrčavka i Bukovik, a sa istoka Suški potok, Perućica i Ždrijelo. Sve te vode Parka su kristalno bistre i čiste, bogate potočnom pastrmkom, ali i drugim oblicima života karatkerističnim za te ekosisteme. Najvažnije desne pritoke Sutjeske su Suški potok i Perućica. Izvorski dio Suškog potoka nalazi se na koti oko 1.310 metara, u dnu doline između Maglića i Volujka. Ova rječica sa strmim obalama protiče kroz krečnjačke pređele sa čestim kaskadama, brzacima i vodopadima. Perućica prima izvore na Crvenim prljagama na oko 1.600 metara nadmorske visine. Na dužini od 6.5 km prolazi kroz veličanstvene pređele prašume Perućice, a u srednjem toku, zvanom Skakavci, na oko tri kilometra od izvora, pravi vodopad visine oko 70 metara. Hrčavka je lijeva pritoka Sutjeske i izvire na Zelengori, između Ljubinog Groba i Planike, na 1.570 metara. Dužina ove rječice je 13.5 kilometara i njena voda, neobično hladna, protiče kroz živopisan kanjon, pun kaskada i kamenih bazena. Kroz dio kanjona Hrčavke moguće je organizovati kanjoning, a kanjon Sutjeske je pogodan za kajaking.
Grad Vratar nalazi se na 8 kilometara udaljenosti od administrativnog centra Nacionalnog parka Sutjeska, uzvodno uz rijeku Sutjesku na putnom pravcu Tjentište – Gacko. Vratar često nazivan i Sutiska (ili Sutjeska) smješten je na najužem dijelu klanca rijeke Sutjeske, i predstavlja nadogradnju prirodnih „vrata“ koja se nalaze na obroncima planinskih masiva Volujaka i Zelengore. Najslikovitiji prikaz ovog prostora iz vremena kada nisu postojale fotografije bio je opis koji govori o Vrataru kao mjestu gđe su dvije planine jedna drugoj pružile ruku ali ih je u tome prekinula rijeka Sutjeska. Često se navodi podatak da je Vratar prirodna granica između Bosne i Hercegovine. Istorijska važnost lokaliteta ogleda se u tome što se utvrđenje nalazilo na veoma važnoj ruti puta „Via Drina“ koja je povezivala Dubrovnik sa Fočom, i dalje ka prostoru srednjovjekovne Srbije. Zbog svog strateškog položaja Vratar je bio nezaobilazna carina za sve dubrovačke trgovce i putnike koji su koristili ovaj putni pravac. Danas su ostatci srednjovjekovnog grada dosta skromni i samo sjena nekadašnjeg utvrđenja koje je imalo veliku ulogu na prometnom karavanskom putu.
Бројне легенде везане за град Вратар и период владавине Херцега Шћепана остале су као предање становништва које је насељавало предијеле Тјентишта. Једна од најпознатијих легенди је она о постојању џиновских алки (великих металних обручева) за које је био свезан ланац којим је Херцег Шћепан преградио кањон ријеке Сутјеске. Алке су према легендама овог краја биле причвршћене за стијене а између њих се налазио масивни ланац који је блокирао пут нежељиним гостима.
Svoj procvat Vratar doživljava u vrijeme Hercega Šćepana Kosače, najznačajnije ličnosti srednjovjekovne Hercegovine, kada je cijeli ovaj prostor bio u svom „zlatnom dobu“. Utvrđenje Vratar naslanjalo se na župu Tjentište, gdje je sredinom petnaestog vijeka formirana karavanska stanica, a ime Tjentište izvedeno je od latinske riječi za šator; tent, pa se korištenje i naseljavanje ovog područja datira u period Rimskog carstva. Na mjestu na kojem su nekad odmarali trgovački karavani danas se nalazi Spomen kompleks Bitke na Sutjesci i hotel Mladost sa pratećim sadržajima. U srednjem vijeku grad Vratar doživio je svoj najznačajniji uspon ali je u istom razdoblju dočekao i svoj kraj. Carinarnica prestaje da postoji dolaskom Otomana, pri čemu se funkcija grada mijenja i postepeno gasi.
Iako je utvrđenje Vratar svoje najbolje dane imalo u periodu od prije 500 godina i danas se na ovom mjestu osjeća povezanost prošlosti i sadašnjosti. Pored napredka gradnje i tehnologije, stari karavanski put i danjašnji moderni magistarlni put nalaze se na istom mjestu, a karavansko odmaralište na Tjentištu danas je moderno izletište sa hotelom, kampom i sportskim terenima. Grad Vratar nastavlja da živi, nekada kao važan grad porodice Kosača, danas kao turistička atrakcija i dio predanja i legendi.
